Dahilde İşleme Rejimi ve ithalat

Ömer Alpdogan

CHP’nin çalışkan milletvekillerinden Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, tarım ürünleri ithalatının Meclis gündemine taşımış, sağolsun bunu da basın bülteni yaparak biz gazetecilerle paylaşmış..

Sayın Gürer, 2024 yılına ait bütçe görüşmelerinin gerçekleştirildiği Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı konuşmada, “2021-2022 ve 2023 yıllarında yurt dışı Dahilde İşleme Rejimi kapsamında hangi tarım ürünleri ne kadar ithal edilip ne kadar tutar ödeme yapılmıştır? Ne kadarı aynı dönemde işlenip yurt dışına ihraç edilmiştir? Toprak Mahsulleri Ofisi, DİR kapsamında ithal ettiği ürünleri, alış fiyatının ne kadar altında sanayiciye verip bu bağlamda kurum zararı oluşturulmuştur? Gıda ihracatında belirlenen rakamlar içinde ne kadar DİR kapsamında işlenen ürün vardır? ? Gıda ihracatında belirlenen rakamlar içinde ne kadar DİR kapsamında işlenen ürün vardır? 2022 ve 2023 yıllarında yurt dışına ithal edilen gıda ürünleri -et ve canlı hayvan da dâhil- kalem kalem ne kadardır? İthalatta gümrük vergisi sıfırlanarak bu yolla gümrük vergisinden vazgeçilen tutar üç yılda ne kadardır?” diye konuşmuş ve bu soruların yanıtlanmasının istemiş..

Konuşmadan anladığım kadarıyla, CHP’li vekil Ömer Fethi Gürer, dahilde işleme rejimi kapsamında yurtdışından ne kadar tarım ve gıda ürünü geldiğini, ne kadarının işlenip yurt dışına ihraç edildiğini ve gıda ihracatının içinde ne kadar dahilde işleme rejimi kapsamında işlenen ürün oldduğunu, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin dahilde işleme rejimi kapsamında ithal ettiği ürünleri, alış fiyatının ne kadar altında ithal ettiğini ve alış fiyatının ne kadar altında sanayiciye verdiğini sorgulamaya çalışıyor..

Ancak, sonrasındaki bazı sorular, Ömer Fethi Gürer’in dahilde işleme rejimi konusuna tam hakim olmadığını, bilgi eksikliği içinde olduğuna işaret ediyor..

Onun için, Ömer Fethi Gürer’in gündeme getirdiği dahilde işleme rejiminden bahsedelim biraz..

Dahilde işleme ve ithalat (dışalım) iki farklı kavram, birbiriyle pek de tam olarak içiçe geçmiş kavramlar değiller..

Her ithalat ya da ihracat yapan dahilde işleme rejimi (DİR) kapsamında ürün getiremez. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni almış firmalar ancak dahilde işleme rejiminden yararlanarak Türkiye’ye ürün getirebilirler.

Dahilde işleme rejimi kapsamında bir şey getiren firmalar ürünü kendileri ya da izin belgesi olmayan bir firmada kendi adına işletebilir.. Ancak, dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürün bünyesinde kullanılan ithal eşyasına ilişkin hak ve yükümlülükler, Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre söz konusu rejimden yararlanma koşullarını taşıyan başka bir belge sahibi firmaya devredilebilir.

Dahilde işleme izin belgesi, devre konu işlem görmüş ürün bünyesinde kullanılan ithal eşyasına ilişkin hak ve yükümlülüklerin Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başka bir belge sahibine devredildiğinin ve devre konu işlem görmüş ürün bünyesinde kullanılan ithal eşyası için verilmesi gereken teminatın devralan firma tarafından üstlenildiğinin tevsiki kaydıyla kapatılabilir. Devirler de ciddi kurallara bağlanmıştır..

Dahilde İşleme Rejimi, ihraç ürünlerimize dünya piyasalarında rekabet gücü kazandırmak ve ihraç ürünlerimizi çeşitlendirmek amacıyla, dünya piyasa fiyatlarından gümrük muafiyetli olarak, Ticaret politikası önlemlerine tabi olmaksızın, ihraç ürünün üretimi için gerekli olan ve fiyat ve/veya kalite bakımından yurt içi piyasalardan temin edilemeyen, hammadde, yardımcı madde ve ambalaj malzemeleri ithalatına imkan veren ekonomik etkili bir gümrük rejimidir.

Dahilde İşleme Rejiminde şartlı muafiyet ve geri ödeme sistemi olmak üzere iki tür dahilde işleme tedbiri uygulanmakta olup, Şartlı muafiyet sisteminde ithalat sırasında doğan vergilerin teminata bağlanırken geri ödeme sisteminde ithalat esnasında vergi alınmakta olup işlem görmüş ürünün ihracı halinde alınan vergi geri ödenmektedir.

Dahilde işleme izni verilecek malzeme, hammadde ve ürünler  Dahilde İşleme Rejimi Tebliği” ile belirlenmektedir.  Bu konudaki tebliğ maddesi şöyledir:

“Dahilde işleme izni verilecek haller

MADDE 14 – (1) Dahilde işleme izni kapsamında, ek-7’de yer alan listedeki eşyalar hariç olmak üzere aşağıda belirtilen işlemlere konu eşyanın ithaline izin verilir:

1. a) (Değişik: R.G.-17/05/2011-27937) Elyaf, iplik, ham ve mamul mensucat (astar dahil) gibi temel tekstil hammaddeleri ile tekstil ve deri kimyasal maddeleri dışında kalan yardımcı maddelerin (tela, etiket, düğme, fermuar, çıtçıt, rivet, askı, kuşgözü, şerit, kordela, lastik vb.) ithalatını müteakip, ihraç ürünlerinin elde edilmesinde kullanılması,
2. b) Kıymetli maden ve taşların, 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar hükümleri çerçevesinde ithalatını müteakip, işlendikten sonra ihraç edilmek üzere işçiliğe tabi tutulması,
3. c) Eşyanın korunması, görünüş ya da satış kalitesinin iyileştirilmesi, yeniden dağıtım veya yeniden satış için hazırlanmasına yönelik işlemler,

ç)        Eşyanın montajı, kurulması, diğer eşyayla birleştirilmesi, bir araya getirilmesi veya ihraç edilecek eşyanın tamamlanması dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması,

1. d) Eşyanın yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi veya boyanması,
2. e) Eşyanın elden geçirme ve ayarlar da dahil olmak üzere onarımı,
3. f) (Değişik: R.G.-1/7/2009-27275) Eşyanın baskı işlemine tabi tutulması, asorti edilmesi, etiketlenmesi, ambalajlanması, temizlenmesi, elenmesi, fiziksel boyutunun değiştirilmesi, kavrulması veya kabuğundan ayrılması,
4. g) Fide ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesme çiçek yetiştirilmesi,

ğ)        (Değişik: R.G.-02/05/2018-30409) Çelik filmaşin ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere çivi ve sıcak çekme siyah tel üretimi,

1. h) Rulo sacın ithalatını müteakip, ihraç edilmek üzere kesilmiş sac elde edilmesinde kullanılması,

ı)         (Değişik: RG-14/09/2022-31953) Bedelsiz olarak ithal edilen eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulması (Tarım ürünlerindeki bedelsiz ithalat, Savunma Sanayi Projeleri kapsamında bedelsiz ithalat, 8531.20.40 gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan “Aktif matris sıvı kristal tertibatlı olanlar (LCD)” isimli maddenin bedelsiz ithalatı ile 30.02, 30.03 ve 30.04 gümrük tarife pozisyonunda yer alan ürünlerin ihracatı kapsamında yapılacak olan bedelsiz ithalat hariç olmak üzere).”

Ömer Fethi Gürer’in konuşmasında ifade ettiği gibi, Toprak Mahsulleri Ofisi dahilde işlemek için getirdiği tarımsal ürünü eğer , başka firmalara hem de getirdiği fiyatın altında satmış ise çok ilginç bir durum oluşmuş demektir..

Zira, Toprak Mahsulleri Ofisi dahilde işleme için getireceği eşya ya da malların vergilerinin teminata bağlamak ve bir başkasına devri halinde bu teminatın aynısının yerine konması gerekir..

Yani, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin getirdiği fiyatın altında bir başkasına satış yapması mumkün değil..

Bu arada, sadece AK Parti döneminde değil, liberal ekonomik modele geçtiğimiz Turgut Özallı yıllardan beri ihracat kalemlerinde dahilde işleme rejimi çerçevesindeki ürünlerden oluşmuş ihraç ürünleri ciddi bir yer tutmaktadır.

Yetkililerin, Ömer Fethi Gürer’in iddialarına vereceği yanıtı merakla bekliyorum..