Nöbetçi Eczaneler
Zeki SARIHAN
123 yılda 43 felakette en az 762.000 kişi öldü. Bunların yalnız yaklaşık beşte biri olan 153.000’i doğal afetlerden, beşte dördü olan 608.000’den fazlası savaş ve iç çatışmalardan kaybedilmiştir.
6 Şubat 2023 çifte depreminden kaç insan kaybıyla çıkacağımız herhalde enkaz altındakiler çıkarılınca belli olacak. Son dakika haberi olarak verilen 29.605 ölü sayısının 40.000’e yaklaşacağı varsayılabilir.
Bir afetteki kayıpların en önemli kalemi ölü ve yaralılar olmakla birlikte, yaralanıp sakat kalanlar, heba olan servetler, savaşlarda verilen esirler, göç ve bozulan psikoloji de önemsiz sayılamaz.
Aşağıda, 20. Yüzyılın başından beri gerek doğal afetler, gerek siyasi mücadelelerin sonucu olarak Türkiye’nin kaybettiği insan sayısı ile ilgili bir liste sunuyorum. (100’den az can kaybı yazılmadı). Depremlerle ilgili kaynak: Boğaziçi Üniversitesi Deprem Araştırma Enstitüsünün kayıtları, öteki bilgilerin kaynağı ise Vikipedi-Özgür Ansiklopedi’dir.
Can kaybı bakımından son 123 yıldır yaşanan en büyük 10 felaket sırasıyla şunlardır:
- Ermeni tehciri
- Birinci Dünya Savaşı
- Balkan Savaşı
- Korona salgını
- Doğu ve Güneydoğu’daki çatışmalar
- Kurtuluş Savaşı
- 1939 Erzincan Depremi
- Gölcük-Kocaeli Depremi
- 1909 Adana Olayları
- 1930 Ağrı İsyanı
- Dersim Harekâtı
Tarih sırasına göre:
1.Malazgirt Depremi (29.4.1903) 6002.
- Adana Ermeni Katliamı (1909)15.000-30.000
3.Mürefte (Tekirdağ) Depremi (9.8.1912) 216
- Balkan Savaşları (1912-1913) 50.000-140.000
- Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) 305.000
- Burdur Depremi (4.10.1914) 300
- Ermeni Tehciri (1915-1916) 600.000-1.500.000
- Koçgiri bastırma hareketi (1921) 500 isyancı
- Kurtuluş Savaşı (1919-1922) 36.919
- Kars-Ermenistan Depremi (22.10.1926) 355
- Ağrı İsyanı (1930) 15.000
- Türk-İran Sınırı Depremi (7.5.1930) 2.514
- Kırşehir Depremi (19.4.1938) 160
- Dersim Harekâtı (1938-1939) 13.160 sivil, 110 asker
- Erzincan Depremi (1939) 33.000
- Erbaa Depremi (20.12.1942) 3.000
- Hendek Depremi (20.6.1943) 336
- Lâdik Depremi (27.11.1943) 4.000
- Gerede Depremi (1.2.1944) 3.959
- Varto-Hınıs Depremi (31.5.1946) 839
- Karlıova Depremi (17.8.1949) 450
- Kore Savaşı (1950-1953) 900+
- Yenice Depremi (18.3.1953) 265
- Varto Depremi (19.8.1966) 2.394
- Gediz Depremi (28.3.1970) 800
- Bingöl Depremi (22.5 1971) 878
- Kıbrıs Harekâtı (1974) 498
- Lice-Diyarbakır Depremi (6.9.1975) 2.385
- Muradiye-Van Depremi (24.11.1976) 3.840
- Kahramanmaraş Olayları (26.12.1978) 107
- Sağ-Sol çatışmaları (1978’den sonra) 4.000+
- 12 Eylül 1980’den sonra (1980-1983) 5.000+
- Erzurum-Kars Depremi (30.10.1983) 3.241
- PKK-asker savaşı, sınır ötesi hariç (1983-2022)39.042
- Erzincan Depremi (13.3.1992) 65336.
- Ceyhan Depremi (27.6.1998) 146
- Gölcük-Kocaeli Depremi (17.8.1999) 18.373
- Düzce Depremi (12.11.1999) 763
- Bingöl Depremi (1.5.2003) 176
- Van Deprem (23.10.2011) 644
- Fetöcü Darbe Girişimi (15.7.2016) 251
- Korona salgını (2021-2023) 101.492
- Kahramanmaraş ikiz depremi (6.2.2023) 31.643 +
Toplam: 762.600 +
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi yalnız insan kayıpları dikkate alındığında birinci sırayı en az 600.000 ölümle Ermeni tehciri, ikinci sırayı 305.000’le Birinci Dünya Savaşı kayıpları, üçüncü sırayı Korona salgınını kayıpları, dördüncü sırayı en az 50.000 kayıpla Balkan Savaşı, beşinci sırayı ise yaklaşık 39.000 sayı ile Doğu ve Güneydoğu’ya yaşanan çatışmalarda ölenler, altıncı sırayı 36.919 sayı ile Kurtuluş Savaşı kayıpları almaktadır. 1939 Erzincan Depremi 33.000 kayıpla yedinci sıradadır. Kahramanmaraş merkezli son iki deprem ise can kaybı bakımından Erzincan depremi ile yarışmaktadır.
Listedeki ölüm sayılarını verilen en alt rakamları hesaba katarak topladığımızda 762.000 sayısı ortaya çıkıyor. Konunun ilginç yanı, bunların çoğunluğu doğal afetlere değil, savaş, iç çatışma gibi nedenlere dayanıyor olmasıdır. 123 yıldan beri yaşadığımız en büyük 11 felaketin yalnız üçü doğal afet, diğerleri siyasidir. Bunlardan doğan ölüm sayısı 153.865 iken 608.000’den fazlası savaş ve iç çatışmalardan kaynaklanmıştır. (13 Şubat 2023)
YORUMLAR