12 Eylül 2023 Salı
News
İlhan VARDAR
Yakın kızılötesi ışık, bir çoğu hala tozla kaplı olan geniş yıldız nüfusunu ortaya çıkarır.
Yaratılış Sütunları’nın bu ışıltılı görüntüsü, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu’nun Yakın Kızılötesi Kamerası tarafından sağlandı ve piksel piksel incelenmek için yalvarıyor. Sahne hem tanıdık hem de tamamen yeni görünebilir – NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu ilk olarak 1995’te izledi ve 2014’te yeniden gözlemledi. Ayrıca diğer birçok teleskop bu sahneye derinlemesine baktı. Ancak ilk kez bir gözlemevi yakın kızılötesi ışıkta bu kadar ayrıntılı veriler sağladı. Yeni oluşan yıldızlar pembe, kırmızı ve kırmızı tonlarında ortaya çıkar. Tozlu sütunların derinliklerinde gizli kalan hala oluşmakta olan yıldızlar erimiş lavlara benzemektedir ve tamamen oluşmuş mavi ve sarı yıldızlar sahneyi serpiştirmektedir. Sütunlar, Samanyolu galaksimizin diskinin hemen önünde yer almaktadır ve bu da arkasında yatan galaksilerin çoğuna bakışımızı engellemektedir. Aynı zamanda yıldızların dolu “partisinden” gelen kolektif ışık tarafından aydınlatılır. Bu yeni verilerle, araştırmacılar karmaşık yıldız oluşum modellerini daha kesin yıldız sayıları ve toz miktarları ile güncelleyebilecekler. Yıldızların nasıl oluştuğu hakkında çok daha fazla şey öğrenmek üzereyiz.
NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu, yoğun gaz ve toz bulutları içinde yeni yıldızların oluştuğu yemyeşil, son derece ayrıntılı bir manzara – ikonik Yaratılış Sütunları – yakaladı. Üç boyutlu sütunlar görkemli kaya oluşumlarına benziyor, ancak çok daha geçirgen. Bu sütunlar, yakın kızılötesi ışıkta – bazen – yarı saydam görünen soğuk yıldızlar arası gaz ve tozdan oluşur.
Webb’in ilk kez görüntülediği ünlü olan Yaratılış Sütunları hakkındaki yeni görüşü 1995 yılında NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu tarafından, araştırmacıların bölgedeki gaz ve toz miktarlarıyla birlikte yeni oluşan yıldızların çok daha kesin sayımlarını belirleyerek yıldız oluşum modellerini yenilemelerine yardımcı olacaktır. Zamanla, yıldızların milyonlarca yıl boyunca bu tozlu bulutlardan nasıl oluştuğu ve patladığı konusunda daha net bir anlayış oluşturmaya başlayacaklar.
Yeni oluşan yıldızlar, Webb’in Yakın Kızılötesi Kamerasından (NIRCam) alınan bu görüntüdeki sahne hırsızlarıdır. Bunlar, tipik olarak kırınımın sivri uçlarına sahip olan ve tozlu sütunlardan birinin dışında kalan parlak kırmızı kürelerdir. Gaz ve toz sütunları içinde yeterli kütleye sahip düğümler oluştuğunda, kendi yerçekimleri altında çökmeye, yavaşça ısınmaya ve sonunda yeni yıldızlar oluşturmaya başlarlar.
Peki ya bazı sütunların kenarlarında lav gibi görünen dalgalı çizgiler? Bunlar hala gaz ve toz içinde oluşmakta olan yıldızlardan fışkırmalardır. Genç yıldızlar periyodik olarak bu kalın sütunlar gibi malzeme bulutlarıyla çarpışan süpersonik jetleri fırlatırlar. Bu bazen bir teknenin suda hareket ederken yaptığı gibi dalgalı desenler oluşturabilen yay şoklarına da neden olur. Kırmızı parıltı, jetlerden ve şoklardan kaynaklanan enerjik hidrojen moleküllerinden gelir. Bu, üstten ikinci ve üçüncü sütunlarda belirgindir – NIRCam görüntüsü pratik olarak aktiviteleriyle titreşmektedir. Bu genç yıldızların sadece birkaç yüz bin yaşında olduğu tahmin edilmektedir.
Yakın kızılötesi ışığın, Webb’in sütunların ötesinde büyük kozmik mesafeleri ortaya çıkarmak için bulutları “delmesine” izin verdiği görülse de, bu görüşte neredeyse hiç galaksi yoktur. Bunun yerine, Samanyolu galaksimizin diskinin en yoğun kısmındaki yıldızlar arası ortam olarak bilinen yarı saydam gaz ve toz karışımı, daha derin evrenin çoğuna bakışımızı engelliyor.
Bu sahne ilk kez Hubble tarafından 1995 yılında görüntülendi ve 2014 yılında tekrar kontrol edildi Ancak diğer birçok gözlemevi de bu bölgeye derinden bakmıştır. Her gelişmiş alet, araştırmacılara pratik olarak yıldızlarla dolup taşan bu bölge hakkında yeni detaylar sunuyor.
Bu sıkıca kırpılmış görüntü, 6.500 ışık yılı uzaklıkta bulunan geniş Kartal Bulutsusu’da bulunmaktadır.
Yayın Görüntüleri
Bu Görüntü Hakkında : Sütunlar, çöl manzarasından yükselen kemerlere ve kulelere benziyor, ancak yarı saydam gaz ve tozla dolu ve sürekli değişiyor. Burası genç yıldızların oluştuğu bir bölgedir – ya da oluşmaya devam ederken tozlu kozalarından zar zor patlamışlardır.
Sütunlar içinde yeterli kütleye sahip düğümler oluştuğunda, kendi yerçekimleri altında çökmeye başlarlar, yavaşça ısınır ve sonunda parlak bir şekilde parlamaya başlarlar.
Kaynak : NASA, ESA, CSA, STScI
GÖRÜNTÜ İŞLEME: Yusuf DePasquale (STScI), Anton M. Koekemoer (STScI), Alyssa Putperest (STScI)
Bu Görüntü Hakkında: NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu, Yaratılışın Sütunları’nı ünlü yaptı. 1995 yılında soldaki ilk görüntüyü aldı, 2014 yılında tekrar görüntü aldı . Sağda ki görüntü ise NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu’ndan gelen yeni, kızılötesine yakın bir ışık görüntüsü, bu yıldız oluşum bölgesindeki tozun daha fazlasını izlememize yardımcı oluyor. Kalın, tozlu kahverengi sütunlar artık opak değildir ve hala oluşmakta olan daha birçok kırmızı yıldız ortaya çıkmaktadır.
Hubble’ın görüşüne göre gaz ve toz sütunları daha koyu ve daha az nüfuz edilebilir görünse de, Webb’in görüşünde daha saydam görünüyorlar.
Bu Hubble görüntüsünün arka planı, üstte açık yeşil ve daha derin mavilere geçmeden önce, altta sarılarla başlayan bir gün doğumu gibidir. Bu renkler, sütunların etrafındaki tozun kalınlığını vurgular ve bu da genel bölgede daha birçok yıldızı gizler.
Buna karşılık, Webb’in görüntüsündeki arka plan ışığı, hidrojen atomlarını vurgulayan mavi tonlarda görünür ve sahneye yayılmış çok sayıda yıldızı ortaya çıkarır. Webb, tozlu sütunlara nüfuz ederek, yakın zamanda serbest kalan veya patlamak üzere olan yıldızları tanımlamamızı da sağlar. Yakın kızılötesi ışık kalın toz bulutlarına nüfuz edebilir ve bu inanılmaz sahne hakkında çok daha fazla şey öğrenmemizi sağlar.
Her iki görüş de bize yerel olarak neler olduğunu gösteriyor. Hubble çok daha kalın toz katmanlarını vurgulasa da ve Webb yıldızların daha fazlasını gösterse de, ikisi de bize daha derin evreni göstermez. Toz, Hubble’ın görüntüsündeki görünümü engeller, ancak yıldızlararası ortam Webb’in görüntüsünde önemli bir rol oynar. Kalın duman veya sis gibi davranır ve sayısız galaksinin bulunduğu daha derin evrene bakmamızı engeller.
Sütunlar, Dünya’dan 6.500 ışık yılı uzaklıkta geniş bir yıldız oluşum bölgesi olan Kartal Bulutsusu içinde küçük bir bölgedir.
Kaynak: NASA, ESA, CSA, STScI, Hubble Heritage Projesi (STScI, AURA)
GÖRÜNTÜ İŞLEME: Yusuf DePasquale (STScI), Anton M. Koekemoer (STScI), Alyssa Putperest (STScI)
Kaynak : NASA, ESA, CSA, STScI Sürüm Kimliği: 2022-052
