Habip Hamza ERDEM
‘Liberal ailesi’nin büyük bir aşiret gibi olduğunu söylemiştik. Teknik deyimle ‘çok anlamlı’ (polysemie) demek istemiştik yani.
Tam Türkçesiyle, her önüne gelenin ‘keyfine göre’ bir ‘anlam’ yüklemesi demek.
Bununla birlikte, liberalizme ilk ‘neo’ takısının takılmasının 29 Bunalımı’ndan sonra olduğunu belirtelim.
Yani, 30’lu yılların ‘Devletçilik’ ya da ‘Keynezyen Devrimi’, özünde ‘neo-liberalizm’den başka bir şey değildi.
François DENORD’un aktardığına göre, 30’lu yılların Fransa’sında, neo-liberalizm, “liberal ekonominin iflası üzerine kapitalizmden geriye ne kaldıysa onu kurtarmak” olarak anlaşılıyordu. (1)
Buna, artık ‘ılımlı’ mı yoksa ‘dönüştürülmüş’ mü dersiniz yoksa ‘dizginleşmiş’ mi fark etmez, bu ‘neo’ ya da ‘modéré’ liberalizm, önemli bir ‘Devlet müdahalesi’ni kabul etmek zorunda kalıyordu.
Ancak, aradan kırk yıl geçtikten sonra, 1970’li yıllarda, bu kez ‘Devlet müdahalesi’nin kaldırılmasını isteyen liberalizme ‘neo-liberalizm’ denilir oldu.
Ki, bu da, daha 50’li yıllardan itibaren pişirilen ‘monétarisme’ ve 80’lerden itibaren de ‘arz ekonomisi’ diye piyasaya sürülen ‘yeni’ bir ‘neo-liberal akım’ olarak revaca çıkıyordu.
Turgut Özal’dan Tansu Çiller’e uzanan bu yeni ‘neo-liberal’ görüş, doğallıkla akademisyenlerin de üzerine ahkâm kesecekleri bir alan oluşturacaktı.
‘Devlet müdahalesi’ni ‘sosyalizm’ olarak niteleyen Tansu Çiller’in sözlerini anımsamadan geçmek olmaz sanırım.
Gerçekten de, bu kez, yine DENORD’un aktardığı kadarıyla, Fransa’da bu yeni ‘neo-liberalizm’ ‘ekonomik’ ile ‘sosyal’ arasında kesin bir ayırım olarak değerlendirilmişti. (2)
‘Sosyal’in ‘ekonomik’ten ayrılması demek, Tansu Çiller’e göre ‘Sosyalizm’den kurtulmak demekti, ki bir ölçüde doğrudur.
Değil mi ki, ‘Sosyal Devlet’ sosyalizmsi bir Devlet’tir.
Bu kaba tanımlamalardan sonra, ‘Ekonomik Tablo’nun yayınlanışının ikinci yüzyılını anma dolayısıyla yazdığı yazıda, neo-liberalizmin Louis Baudin (1887-1964) tarafından yapılan değerlendirmesine geçebiliriz. (3)
Bu tanım ne kadar önemlidir diye sorulacak olursa, Louis Baudin’in 1958’de yazdığı yazıda, ‘liberal’ sözcüğünü ‘reaksiyoner’ ve hatta ‘devrimci’ olarak tanımlamasından anlayabiliriz diyelim.
Ancak önce Doktör Quesnay’in, Lord Keynes’ten 178 yıl önce yazdığı ‘Ekonomik Tablo’nun, Fransız Devrimcisi Mirabeau tarafından “insanlık tarihindeki üç büyük keşiften biri yazının bulunması, ikincisi paranın bulunması ise üçüncüsü de Quesnay’in Ekonomik Tablo’sudur” sözünden hareketle ne denli önemli bir çalışma olduğunun altını çizelim.
Her ne kadar Louis Baudin, özde Mirabeau’yu tiye almak için böyle diyorsa da, ‘Ekonomik Tablo’da sözü edilen ‘Net Ürün’ün (le produit net) sadece bir olgu değil ama aynı zamanda ‘ekonomi bilimi’nin temeli olduğunu itiraf etmek zorunda kalmıştır.
Ayrıntısına gireceğiz ama, şimdiden söylenecek olan, Ekonomik Tablo’da sözü edilen ‘Net Ürün’, ekonomi biliminin temelini oluşturuyorsa da, elde edilmesi de ‘sınıf temeli’ne dayandırılmış olmaktadır.
Eğer öyleyse, ‘liberal’lerin ‘devrimciliği’ hangi sınıfın devrimciliğine dayanmaktadır diye sorulabilir.
Görülüyor ki, ‘liberal’ sözcüğü gerçekten ‘çok anlamlı’ (polysémique) bir sözcük olup, kullanıldığı bağlam ya da ‘öğreti’ye göre değişik bir biçimde anlaşılabilmektedir.
Dahası, ‘liberal’lerin sosyalizmi’nin ‘ulusal’lıktan (national) Nasyonal Sosyalizm yani Nazizme değin gidebileceğini göreceğiz.
Yani, Liberal/Demokrat/Sosyalist arasındaki ilişkiler öyle uzaktan görüldüğü kadar yalın ve sıradan olmayıp, derin ‘çözümleme’ler gerektirmektedir.
Ki, buna Türkiye’deki gazeteci ya da danışmanlar şöyle dursun ‘akademisyen’lerin de aklının pek erdiğini söyleyemeyiz.
(Sürecek)
(1) M. MARGAIRAZ, L’État, les finances et l’économie. L’histoire d’une conversion 1932-1952, vol. I, Paris, Comité pour l’histoire économique et financière de la France, 1991, p. 317)
(2) B. THÉRET, « Rhétorique économique et action politique. Le néo-libéralisme comme fracture entre l’économique et le social », in P. PERRINEAU (dir.), L’engagement politique. Déclin ou mutation ?, Paris, Presses de la Fondation Nationale des Sciences Politiques, 1994, p. 313-334
(3) [Lios Baudin, “Un bicentenaire- le ‘Tableau Ekonomique’ du Docteur Quesnay”, Reveu Des Deux Mondes, 2016/11]
News
