Türk tarihinin kara günü: 28 Ocak (1)

Bu aslında Salı günün bu köşeden yayınlanmış olacak yazıydı ama, benim bilgisayardan yazıyı gazeteye eposta ile gönderirken yaptığım dikkatsizlik sonucu bugün yayınlanıyor..

Evet, 28 Ocak, Türk tarihinin en kara günlerinden biridir..

28 Ocak, Türkçü Turancı sosyalist/komünistlerin katledildiği gün..

Türkiye Türklüğünün Türkçü Turancı Sosyalist önderleri Mustafa Suphi ve Ethem Nejat ile on üç arkadaşlarının Karadeniz’de boğularak katledilmelerinin yüz dördüncü, büyük Türkçü Turancı Sosyalist önder Sultan Galiyev’i, Stalin tarafından katledilişinin seksen beşinci yıl dönümü..

Bakü’deki kongrede kurulan Turancı komünist lider Sultan Galiyev çizgisindeki Türkiye Komünist Partisi üyeleleri, kongrede alınan karar gereğince Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı’na destek vermek için ilk Merkez Komite Başkanı Mustafa Suphi başkanlığında Anadolu’ya geliyorlar.

Bu kişiler, kimler tarafından yapıldığı hala tartışılan bir operasyonla 28 Ocak 1921’de Karadenizde elleri bağlanıp boğularak ve suya atılarak katledildiler.

Katledilenler, Samsun‘un Hançerli Mahallesi‘nden Mustafa Suphi, Üsküdar‘ın Ahmet Çelebi Mahallesi‘nden Ethem Nejat, Erzincanlı Aşçıoğlu Bahaeddin, Uşak‘ın Hacı Hüseyin Mahallesi‘nden Kazım Hulusi, Sürmene‘nin Asu Köyü‘nden Kıralioğlu Maksut, Cihangirli Hilmioğlu İsmail Hakkı, Van‘ın Erciş Kazası’ndan Ahmetoğlu Hayrettin, Bandırma‘nın Manyas Nahiyesi‘nden Mehmet Ali Bin Hakkı, İstanbullu Emin Şafak, Kadıköylü Tevfik bin Ahmet, Manisalı Kazım bin Ali, Erzincan‘ın Akdağ Köyü‘nden Hatipoğlu Mehmet, İzmir‘in Tilkilik Mahallesi‘nden Hacı Mustafaoğlu Mehmet, Kandıralı Cemil Nazmi Bin İbrahim.

Katliamdan tek sağ kurtulan Mustafa Suphi’nin eşi Maria ya da Meryem Suphi oluyor. O da, 15’leri öldüren Trabzonlu Yahya Kaptam tarafından önce seks kölesi olarak kullanılıyor ardından bölgenin zenginlerinden Nemlizade Ragıp Bey’e satılıyor, 28 Ocak 1920’den iki, iki buçuk yıl sonra öldürülüyor.

Mustafa Suphi, Ethem Nejat ve 13 arkadaşlarının katline karışanlar Yahya Kaptan’ın “sanki tek başıma mı yaptım. Daha üstüme varırlarsa, her şeyi olduğu gibi ortaya dökerim.” açıklamasının ardından Yahya Kaptanla başlayarak tamamı öldürülüyor ve böylece siyasal bir katliam sis perdesine bürünüyor.

Mustafa Suphi, Ethem Nejat ve arkadaşlarının katledilmeleri ile ilgili çok sayıda sav var. Kimilerine göre İttihat Terakki öldürdü, kimilerine göre Kemalistler, kimilerine göre de Ankara ile Stalin iş birliğiyle katledildiler. Türk Solu’nun büyük yazarı  Kemal Tahir ise, Mustafa Suphi’nin bir “Türkiye-Rusya anlaşması sonucu Moskova’nın da rızasıyla tasfiye amaçlı öldürüldüğü”nü ifade ediyor.

Elbette katledilen 15 Turancı sosyalistin hepsi çok değerli ama Mustafa Suphi ve Ethem Nejat’ın yeri daha farklı.

Mustafa Suphi siyasete İttihat ve Terakki’de başlamıştı. Türkçü görüşlere sahipti.

İttihatçılarla anlaşmazlığa düşüp partiden ayrıldıktan sonra 1912 yılında  Ahmet Ferit Tek ve Yusuf Akçura’nın kurduğu Türkçü/ Turancı (o günlerin tanımlamasıyla Pantürkist)  Millî Meşrutiyet Fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı.

1914’de Kırım üzerinden Rusya’ya giderek Turancı komünist önder Sultan Galiyev ile temas kurdu ve onun ekibine katıldı. 9 Eylül 1915 tarihli tüm Türklerin sürgünü emri üzerine Kaluga valisi, 1 hafta sonra içinde Suphi’nin de olduğu 741 kişiyi Urallar’a sürdü. Mustafa Suphi, B. Ömerov ve R. Şakirbeyov’un aktardığına göre, 17 Ocak 1920 tarihinde toplanan Türkistan Müslüman Komünist Örgütleri Merkezi Bürosu (Müsburo) 3. Bölgesel Konferansı’na ve 12-18 Ocak 1920 tarihleri arasında toplanan Türkistan Komünist Partisi 5. Genel Bölgesel Konferansı’na katıldı ve konferansları Türk komünistleri adına selamladı.

Mustafa Suphi, 27 Mayıs 1920 tarihinde Bakü’ye gelmişti. 1- 7 Eylül 1920 tarihlerinde gerçekleştirilen Birinci Doğu Halkları Kurultayı’nın başkanlık divanında yer almıştı.

10 Eylül 1920’de 15 bölgeden gelen 75 delegenin katılımı ile 10-16 Eylül 1920 tarihleri arasında Türkiye İştirakiyun Teşkilatı 1. Kongresi toplanmış, bu kongrede Rusya’daki ve Türkiye’deki tüm teşkilatların birleştirilmesi kararı alınmış ve Mustafa Suphi’nin tüm bu faaliyetleri Sultan Galiyev çizgisindeydi.

İkinci çok önemli ad Ethem Nejat’tı.

Ethem Nejat, II. Meşrutiyet sonrası dönemde Türkçü çevrelerle irtibat halindeydi. 12 Mart 1912 tarihinde Ahmet Ferit’in başkanlığı ve Yusuf Akçura’nın ikinci başkanlığında kurulan Türk Ocağı’nın ilk üyelerindendi. Ocağın diğer önemli üyeler ise şunlardı: Ziya Gökalp, Tevfik Fikret, Celal Sahir Erozan, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Yusuf Ziya Ortaç, Mehmet Emin Yurdakul, Ahmed Ağaoğlu, Mehmet Fuad Köprülü, Halide Edib Adıvar ve Mustafa Suphi^.

Türk Ocağı’nın yayın organı Türk Yurdu dergisinin 21 Mart 1912 tarihli sayısında “Manastır’da Hayat-ı Aile” başlıklı bir makalesi yayınlandı Türk Ocağı’nın yan kuruluşu Türk Gücü Derneğinin 1913 yılındaki kuruluş çalışmalarına katıldı, Berlin’deki Türk Spartakistleri denen çevre tarafından kurulan Türkiye İşçi Köylü Partisi ve onun siyasi hattında çıkan Kurtuluş dergisini çıkaran ekipte yer aldı. Mayıs 1919’da İstanbul’a döndüğünde Kurtuluş dergisini yayınlamaya devam etti ve 22 Eylül 1919’da kurulan Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF)’na katıldı. VI. Meclis-i Mebusan için yapılan 18 Aralık 1919 seçimlerinde TİÇSF’nin de desteklediği Eskişehir adayı oldu, ancak seçilemedi.

Kurtuluş dergisi, İstanbul İşgal Kuvvetleri Komutanlığı tarafından kapatıldı. TİÇSF’nin faaliyetlerine de engellemeler getirildi. Bir süre gizli faaliyette bulunan Ethem Nejat, Komintern’in II. Kongresine katılmak için Bolşevik Rusya’ya geçti.

Bakü’de Mustafa Suphi’nin kurduğu Türkiye İştirakiyun Teşkilatı’na üye oldu. Doğu Halkları Kurultayı’na ve ardından Mustafa Suphi başkanlığında toplanan Türkiye Komünist Partisi kuruluş kongresine (10-16 Eylül 1920) katıldı. Kongrede Mustafa Suphi TKP Merkez Komitesi Başkanı, Ethem Nejat ise genel sekreter seçildi.

Mustafa Suphi ve diğer TKP yönetici ve kadroları ile Mustafa Kemal önderliğindeki Türk Kurtuluş Savaşı’na destek olmak için Bakü’den Anadolu’ya geçmeye karar verdiler.

Anadolu’ya geçmeye karar veren TKP heyeti, yolculuklarında çeşitli engellemeler ve provokasyonlarla karşılaştı. Trabzon’da elleri bağlı olarak bindirildikleri teknede 28 Ocak 1921 tarihinde öldürüldüler.

Ethem Nejat’ın Kitapları:

1. Türklük Nedir ve Terbiye Yolları (1913)
2. Çiftlik Müdürü (1913)
3. Yiğit Türkler (1913)
4. Terbiye-i İptidaiye Islahatı (1915)
5. Çocuklarımızı Nasıl Büyütmeliyiz (1916)

1. “Türklük Nedir ve Terbiye Yolları”. Nejat, Ethem. Kızılelma Yayıncılık. 1. Baskı, 2001.
2. “Ütopik Hikâyeler”. Nejad, Edhem.; Güngör, Bilgin (ed.).; Büyüker Güngör, Nilgün (ed.). Paradigma Akademi Yayınları. 1. Baskı, 2019. (“Çiftlik Müdürü” ve “Yiğit Türkler” eserlerinin derlemesi)

Sovyet coğrafyasındaki Türk dünyasında büyük etkisi olan Turancı sosyalist önder Sultan Galiyev de bir 28 Ocak günün katledilenler kervanına katılmıştı.

(DEVAMI VAR)