Cehennem, diğer insanlardır!

Seray  LEVENT Bugün biraz sizlerle felsefi konu paylaşmak istedim. Bir filmin repliğinde aktörün söylediği söz… Bu yazıyı yazmama neden oldu? “Cehennem, diğer insanlardır” Bu cümle bana “böyle dostun varsa, düşmana ne gerek?” Atasözünü hatırlattı ve sizle birlikte öğrenmek için, cümlenin nerden ve nasıl geldiğini araştırdım. Bakın bir cümlecik aslında koca bir hayatı ve döngüyü bize nasıl anlatmış? “Cehennem, diğer insanlardır” (Fransızca: L’enfer, c’est les autres) sözü, 20. yüzyıl Fransız filozofu ve yazar Jean-Paul Sartre’ın 1944’te yazdığı “Gizli Oturum” (Huis Clos) adlı tiyatro oyununda geçer. Bu söz, Sartre’ın varoluşçuluk felsefesi bağlamında insanın kendini ve diğer insanlarla ilişkisini nasıl algıladığına dair derin bir anlam taşır. Anlamı, insanların kendi benlikleri ve özgürlükleri üzerindeki baskının çoğunlukla başkalarının yargıları, beklentileri ve bakışları üzerinden geldiğine vurgu yapar. Sartre'a göre, bireyler başkalarının gözünde birer nesneye dönüşür; başkalarının bizi nasıl gördüğü, kim olduğumuz konusunda baskı yaratır. Kısacası, insanın kendini tam anlamıyla özgürce ifade etmesi ve var olması, başkalarının yargılarından kaçınamadığı için engellenir. Sartre’a göre insanlar, özgürlüklerine ve kimliklerine diğer insanların bakışları aracılığıyla anlam kazandırır. Ancak bu etkileşim aynı zamanda bir gerilim ve sıkışmışlık yaratır. İşte “Cehennem, diğer insanlardır” ifadesi de şu düşünceleri içerir: Başkalarının Bakışı ve Yargısı: Diğer insanlar, bizi kendi öznelliklerinden değerlendirerek yargılarlar. Kendi varlığımızı kontrol etmek isterken, başkalarının bakışıyla sınırlandığımızı fark ederiz. Bu yargılar, bireyin özgürlüğüne tehdit oluşturur; yani, insanlar bir nevi birbirlerinin “hapishanesi” haline gelir. Özgürlüğe Karşı Sorumluluk ve Yük: Sartre’a göre insan, mutlak özgürlüğe sahiptir; ancak diğer insanlar da aynı özgürlüğe sahiptir. Bu durum, bireyi sürekli bir sorumluluk ve suçluluk duygusuyla baş başa bırakır, çünkü her eylem, hem kendimizi hem de başkalarını etkiler. Bu karşılıklı bağımlılık, varoluşsal bir sıkıntı ve çatışma kaynağıdır. Kendini Tanımlama Çabası: Kendi kimliğimizi kurarken, başkalarının bizi nasıl gördüğü çok önem kazanır. Ancak hiçbir zaman tamamen kendimizi karşı tarafa “doğru” bir şekilde anlatamayız. Başkalarının bizi yanlış anlaması veya yargılaması, içsel bir cehennem deneyimine dönüşebilir.” Sonuç: Sartre’ın bu sözü, insanların birbirleriyle olan ilişkilerindeki kaçınılmaz gerilimleri, özgürlük ve yargı meselelerini özetler. Diğer insanlarla yaşamak, bir anlamda varoluşumuzu onaylayan bir ihtiyaç olsa da, bu ilişki aynı zamanda huzursuzluk, sıkışmışlık ve yalnızlık hisleri de doğurabilir. Sartre için cehennem, fiziksel bir yerden ziyade, bireyin kendi varoluşsal koşullarında başkalarıyla kurduğu ilişkilerde saklıdır. Bu söz, cehennemin bir yerden ziyade başkalarının varlığının üzerimizde yarattığı duygusal ve psikolojik yük olabileceğini anlatır. Diğer insanlarla olan ilişkilerimizde, onların bizi yargılaması, beklentileri ve eleştirileri, bazen içsel bir azaba dönüşebilir. O yüzden başkaları sizin cehennemiz olmasını istemiyorsanız. Hayata karşı bir duruşunuz ve varoluşunuzun nedenini bilmeniz gerekiyor. Varlığınız giydiğiniz markalar, bindiğiniz lüks arabalar ya da aldığınız eğitimin makamsal statülüsü olmamalı. Varlığınızı ve bu hayata geliş nedeninizi, kendi iç dünyanızda bir yerlere oturtabildiyseniz ki galiba buna da “tekâmüle ermek” deniyor. O zaman kimse sizin cehenneminiz olamaz. Kendini, kendi dünyasında kendine ispatlamış birey, hiçbir statüyü, makamı, maddi varlığını göz önüne serip, başkalarının onu nasıl görmesini istediği gibi davranmaz ve buna ihtiyaç duymaz. Zira kişi zaten kendi iç dünyasında, dünyevi meseleleri çözmüş Maslow’un en üst piramidinde yerini almış ve tekâmüle ermiştir. Unutmayın, dış görünüş, olmayan siz olma çabası, sadece aciz, hayatta kişilik olarak var olmamış, kimseye hiçbir faydası olmayan, seyirciye oynayan kişilerdir. İnsanlar sizlerin cehennemi olmasına izin vermeyin, siz onların cenneti olun… Şimdilik her zaman olduğu gibi hoşça kalın, akıl ve beden sağlığınızı korumaya çalışın!